FJALOR FILOZOFIK

GERMA D

DEIST
Ithtar i deizmit.

DEIST
Që mbështetet në deizmin; që ka të bëjë me deizmin. Filozofi
deiste. Filozof deist. Pikëpamje deiste.

DEIZËM
Doktrinë filozofike që e quan zotin krijuesin e parë të botës, por që
pranon se, pas krijimit, bota zhvillohet sipas ligjeve të veta. Deizmi
i shekujve XVII-XVIII. Përfaqësuesit e deizmit.

DETERMINIZËM
Doktrinë sipas së cilës të gjitha dukuritë e ngjarjet kanë karakter
ligjësor e kushtëzohen nga lidhje shkakësore objektive.
Determinizmi materialist (dialektik). Determinizmi metafizik

DIALEKTIK
Që ka të bëjë me dialektikën si shkencë e si metodë shkencore, që
i përket dialektikës, i dialektikës; që mbështetet në dialektikën si
shkencë a si metodë shkencore, që zbaton dialektikën; që bëhet
sipas dialektikës. Materializmi dialektik. Filozofia dialektike.
Metoda dialektike. Logjika dialektike. Zhvillim dialektik.
Mendimi dialektik. Lidhje dialektike. Njësi dialektike. Në mënyrë
dialektike.

DIALEKTIKË
Shkencë që studion ligjet më të përgjithshme të lëvizjes e
të zhvillimit të natyrës, të shoqërisë dhe të mendimit; metodë
shkencore e njohjes që i sheh sendet dhe dukuritë në lidhje e
varësi reciproke, në lëvizje, në ndryshim e në zhvillim të
pandërprerë, që pranon kontradiktat unitetin e luftën e të
kundërtave dhe i sheh këto si burimin e brendshëm të lëvizjes e të
zhvillimit në natyrë, në shoqëri e në mendimin njerëzor. Dialektika
materialiste. Dialektika e njohjes. Kategoritë e dialektikës.

DOMOSDOSHËM
Që është i lidhur me shkaqe thelbësore e objektive dhe që
buron nga vetë natyra e brendshme e sendit a e dukurisë, që ka
karakter ligjësor, që nuk është i rastit; që në kushte të caktuara
ndodh në mënyrë të pashmangshme, që bëhet kështu dhe
kurrsesi ndryshe. Lidhje e domosdoshme. Dukuri e
domosdoshme.

DOMOSDOSHMËRI
Lidhja e sendeve a e dukurive, si edhe zhvillimi i tyre që
rrjedh nga shkaqe thelbësore e objektive, që buron nga vetë
natyra e brendshme e këtyre sendeve a dukurive e ka karakter
ligjësor; diçka që ndodh në mënyrë të pashmangshme në disa
kushte të caktuara, ajo që bëhet kështu dhe kurrsesi ndryshe.
Domosdoshmëri objektive (historike, jetësore). Domosdoshmëria
dhe rastësia. Shfaqje të domosdoshmërisë.

DUALIST
Ithtar a përkrahës i dualizmit.

DUALIST
Që ka të bëjë me dualizmin ose me dualistin, që i përket
dualizmit ose dualistit; që mbështetet në dualizëm. Teori dualiste.
Filozofi dualiste.

DUALIZËM
Doktrinë filozofike, e cila pohon se gjoja bota e të gjitha
dukuritë e kanë burimin e tyre te dy baza fillestare të pavarura, që
mohojnë njëra-tjetrën (te materia e ideja, te qenia e ndërgjegjja)
dhe përpiqet të pajtojë kështu materializmin me idealizmin; kuptimi i
botës sipas kësaj filozofie;

DUKURI
Shprehja e jashtme a shfaqja e thelbit të sendeve e të
proceseve të realitetit. Thelbi dhe dukuria.

DYZOJ
Pranoj e predikoj dualizmin.

FJALOR FILOZOFIK