Fjalori i Gjuhësisë
MARRËDHËNIE
Lidhje e ndërsjellë ndërmjet sendeve, dukurive ose veprimeve të
ndryshme; raport. Marrëdhënie kushtore (kohore, qëllimore).
MASHKULLORE
Gjinia mashkullore
MBARESË
Secila nga ndajshtesat trajtëformuese që u vihen në fund
temave të pjesëve të ndryshueshme të ligjëratës gjatë lakimit a
zgjedhimit për të shprehur kuptimet gramatikore. Mbaresë rasore
(vetore, foljore). Mbaresat e njëjësit (e shumësit). Mbaresat e
kohës së tashme (e së pakryerës).
MBIDIALEKTOR
Që qëndron mbi dialektet, që është i një shkalle më të lartë se
dialektet e të folmet. Sistem mbidialektor. Ka karakter
mbidialektor. Gjuha letrare kombëtare është gjuhë mbidialektore.
MBIEMËR
Pjesë e ligjëratës që shënon një tipar të sendit, ka
shkallë krahasimi dhe lidhet me emrin, me të cilin përshtatet në
gjini, në numër e në rasë. Mbiemër i nyjshëm (i panyjshëm).
Mbiemër cilësor (dëftor, i pakufishëm). Mbiemër foljor (prejfoljor).
Emri e mbiemri. Shkallët e mbiemrit. Lakimi i mbiemrave.
MBIEMËROR
Që lidhet me mbiemrin, që i përket mbiemrit; që ka vlerën a
tiparet e mbiemrit. Temë mbiemërore. Prapashtesë mbiemërore.
MBIEMËRZOJ
E kthej në mbiemër ose e përdor si mbiemër (një emër a një
pjesë tjetër të ligjëratës). Mbiemërzoj një emër.
MBIEMËRZUAR
Që është kthyer në mbiemër, ose që përdoret si mbiemër.
Pjesore e mbiemërzuar.
MBYLLTOR
Që shqiptohet duke u mbyllur a duke u puqur plotësisht
organet e nyjëtimit në rrugën e kalimit të ajrit, i cili e kapërcen
këtë pengesë me shpërthim ose i del asaj anash (për
bashkëtingëlloret si t, d, p, b, k, g etj.). Bashkëtingëllore mbylltore.
MBYLLUR
Rrokje e mbyllur, rrokje që mbaron me një bashkëtingëllore.
Zanore e mbyllur, zanore që përftohet duke e ngritur shpinën e
gjuhës drejt qiellzës më shumë se kur shqiptojmë zanoret e hapura.
MELODIK
Theks melodik, theks që karakterizohet nga ngritja e ulja e
zërit; shkalla e lartësisë së zërit në rrokjen e theksuar.
MESGJUHOR
Që përftohet duke u puqur pjesa e mesme e shpinës së gjuhës
me qiellzën e fortë (për bashkëtingëlloret si q, gj, nj).
Bashkëtingëllore mesgjuhore.
MESOR
Që ka trajtë pësore dhe kuptim jokalimtar. Folje mesore folje që
kanë trajtë pësore dhe kuptim jokalimtar (p.sh. hidhem, gëzohem,
kollem, rritem etj.).
MESORE
Tingull që përftohet duke kaluar ajri nëpër gjatësinë e
zgavrës së gojës (për bashkëtingëlloren j).
METAFORË
Përdorimi i një fjale a i një shprehjeje me kuptim të figurshëm në
bazë të krahasimit sipas ngjashmërisë; fjala a shprehja e
përdorur me këtë kuptim; figura letrare që ndërtohet me këtë
mënyrë (p.sh. qesh natyra, vullnet i çeliktë etj.) Metaforë e
thjeshtë. Metaforë letrare (gjuhësore).
METAFORIK
1. Që është përdorur me kuptim të figurshëm, të mbështetur në
krahasim, që është një metaforë. Kuptim metaforik. Fjalë (frazë,
shprehje) metaforike. Varg metaforik. Në mënyrë metaforike.
2. Që ka shumë metafora, i pasur me metafora; i figurshëm. Stil
metaforik. Ligjëratë metaforike.
METATEZË
Vendkëmbim
METONIMI
Përdorimi i një fjale a i një shprehjeje në vend të një tjetre, duke u
mbështetur në afrinë që kanë sendet e dukuritë në hapësirë a në
kohë, në lidhjet e tyre sipas lëndës, sipas funksionit etj. (p.sh.
«tryezë e pasur» në vend të «gjellë a të ngrëna të shumta», «u
rreshtua klasa e tretë» në vend të «nxënësit e klasës së tretë»,
«u nis i tërë fshati» në vend të «fshatarët», «me hekur e me
zjarr» në vend të «me shpatë e me zjarr» etj.); fjala a shprehja e
përdorur me këtë kuptim; figura letrare që ndërtohet me këtë
mënyrë. Metonimi gjuhësore (letrare).
METONIMIK
Që ka karakterin e metonimisë; që ka metonimi. Shprehje
metonimike. Kuptim (përdorim) metonimik.
MËNYRË
Kategori gramatikore e foljes, që shpreh marrëdhëniet
ndërmjet asaj që thuhet dhe realitetit nëpërmjet trajtash të
veçanta që e japin veprimin a gjendjen si diçka që ndodh a është
me të vërtetë, si mundësi, si dëshirë, si urdhër etj.; tërësia e
trajtave të ndryshme që merr folja gjatë zgjedhimit sipas kohës,
numrit e vetës. Mënyra dëftore (lidhore, kushtore, habitore,
dëshirore). Kategoria gramatikore e mënyrës.
MËNYROR
1. Që lidh një fjali të varur, e cila tregon mënyrën e kryerjes së
një veprimi me fjalinë drejtuese që shpreh këtë veprim (për
lidhëzat si, siç, ashtu si, ashtu siç, kështu si, sikur, sikurse etj.).
2. Që lidhet me lidhëza të tilla dhe tregon mënyrën e kryerjes së
një veprimi (për fjalitë).
MOHUES
Që përdoret për të shprehur mohim; mospajtim,
mospëlqim etj., që ka kuptimin e mohimit; mohor. Fjali mohuese.
Fjali mohuese. Pjesëza mohuese.
Me kuptim mohues.
MORFOLOGJI
Pjesë e gramatikës, që merret me studimin e trajtave të
fjalëve, si edhe të kategorive gramatikore të tyre; sistemi i trajtave
të fjalëve të një gjuhe. Morfologjia e gjuhës shqipe. Morfologjia
dhe sintaksa.
MORFOLOGJIK
Që lidhet me sistemin e trajtave të fjalëve të një gjuhe, që
ka të bëjë me morfologjinë e fjalëve; që i përket morfologjisë së
një gjuhe. Sistemi morfologjik i gjuhës. Ushtrime morfologjike.
Analizë morfologjike.
MUNGESË
Elipsë.
MUNGESOR
Që nuk i ka të gjitha gjymtyrët (për fjalinë) ose trajtat (për lakimin
a për zgjedhimin), i paplotë. Lakim mungesor i emrave. Fjali
mungesore fjali e paplotë.
Fjalori i Gjuhësisë