SHENJË

1. Shenja diakritike, viza të veçanta, pika etj. që duke iu bashkuar

një shkronje, tregojnë se ajo përfaqëson një tingull tjetër

(p.sh. dy pikat e shkronjës ë ose bishti i shkronjës ç).

2. Shenjat e pikësimit, shenja (pika, presja,

pikëpresja, dy pikat, pikëpyetja, pikëçuditja, thonjëzat, kllapat,

viza, etj.), që përdoren në shkrim për të ndarë fjalitë a pjesët e

një fjalie, për të shënuar ndalesa gjatë leximit dhe anë të tjera

të ligjërimit që nuk mund të jepen me anë të shkronjave.

SHËRBYES

Që nuk ka kuptim të pavarur leksikor dhe shërben për

të lidhur gjymtyrët e një fjalie ose fjalitë (për parafjalët e

lidhëzat) ose për të shprehur qëndrimin e ligjëruesit ndaj asaj

që thotë etj. (për pjesëzat). Fjalë shërbyese.

SHKAKOR

1. Që lidh një fjali të varur, e cila tregon shkak, me një fjali

drejtuese (për lidhëzat se, sepse, meqë, ngaqë, meqenëse,

duke qenë se, për arsye se etj.). Lidhëz shkakore.

2. Që lidhet me lidhëza të tilla dhe tregon shkakun e një

veprimi a të një gjendjeje (për fjalitë). Fjali shkakore

SHKALLË

Kategori gramatikore e mbiemrave cilësorë dhe e

disa ndajfoljeve, që tregon masën e shfaqjes së cilësisë a të

tiparit të shënuar prej tyre (në mënyrë të krahasuar ose jo të

krahasuar). Shkalla pohore (krahasore, sipërore). Shkallët e

krahasimit.

SHKUAR

Koha e shkuar e foljeve. Trajtat e së shkuarës.

kohë në të cilën folja tregon se veprimi

ose gjendja e shprehur prej saj është kryer para çastit të

ligjërimit ose para një çasti të caktuar të së shkuarës.

SHKURTESË

Fjalë e formuar nga bashkimi i rrokjeve, i tingujve a i

shkronjave të para të një togu fjalësh.

SHKURTËR

Që zgjat pak kur shqiptohet, që e ka gjatësinë më të

vogël se gjatësia mesatare. Zanore e shkurtër. Rrokje e shkurtër.

SHKURTIM

Paraqitja e një fjale a e një grupi fjalësh në trajtë të

shkurtuar, që bëhet për ta shkruar atë më shpejt dhe në më

pak vend (p.sh. km «kilometër», d.m.th. «domethënë», p.sh.

«për shembull», etj. «e të tjera»). Pasqyra e shkurtimeve.

Përdorimi i shkurtimeve.

SHPËRNGJASHMIM

Kthimi i njërit prej dy tingujve të njëjtë ose të ngjashëm në një

tingull tjetër, i cili është më pak i ngjashëm me atë që mbetet i

pandryshuar; kund. përngjashmim. Shpërngjashmim i plotë (i pjesshëm).

SHPËRTHIM

Hapje e menjëhershme e pengesës së plotë që

formohet nga organet e të folurit në rrugën e kalimit të ajrit

gjatë shqiptimit të disa bashkëtingëlloreve. Faza e shpërthimit

të bashkëtingëllores.

SHPËRTHYES

Që shqiptohet me shpërthim. Bashkëtingëllore shpërthyese.

SHPINOR

Që shqiptohet duke u ngritur pjesa e përparme e

shpinës së gjuhës drejt dhëmbëve të sipërm. Bashkëtingëllore shpinore.

SHPJEGUES

Që ka për qëllim të shpjegojë diçka, që bëhet për të shpjeguar

a për të sqaruar diçka; që ka shpjegime, me shpjegime. Lexim

(mësim) shpjegues. Biseda shpjeguese. Fjalor shpjegues,

fjalor që i shpjegon fjalët e një gjuhe me fjalë të po asaj

gjuhe, fjalor me shpjegime në po atë gjuhë.

SHPREHJE

1. Grup fjalësh me një ndërtim të caktuar,

zakonisht të qëndrueshëm, që ka disa veçori dalluese

gramatikore, kuptimore e stilistike; njësi e frazeologjisë së

gjuhës; mënyrë të foluri. Shprehje e bukur (e goditur).

Shprehje e vjetër (e rrallë, e re). Shprehje popullore.

Shprehje e qëndrueshme (e ngurtësuar). Shprehje

proverbiale. Shprehje poetike (e figurshme, idiomatike,

dialektore, familjare, përbuzëse, tallëse, fyese). Shprehje e

rëndë (e ashpër, e fortë, diplomatike). Shprehje e

thjeshtligjërimit (e gjuhës së gazetave, e gjuhës së fëmijëve).

Shprehje rrugësh (rrugaçësh). Shprehje pa kuptim frazë e

zbrazët, boshe. Më falni për shprehjen!

2. Grup fjalësh që nga ana gramatikore e leksikore

është i barasvlershëm me një fjalë të vetme dhe që ka në

përbërjen e tij të paktën një fjalë shënuese; lokucion.

Shprehje ndajfoljore (parafjalore, lidhëzore). Shprehje

ndajshtimore.

SHQIPTIM

Mënyra si shqiptohen tingujt e një gjuhe; mënyra e

veçantë se si shqiptohen tingujt e gjuhës në një stil të caktuar

të saj ose në një dialekt; mënyra si shqiptohen fjalët e

shkruara të një gjuhe; tingujt që u përgjigjen shkronjave të një

gjuhe. Shqiptim i qartë (i drejtë, i përpiktë). Shqiptim letrar

(dialektor, bisedor). Stilet e shqiptimit. Shkronjat dhe

shqiptimi i tyre. Shqiptimi i fjalëve shënohet në kllapa

katrore. Shkrimi dhe shqiptimi nuk përputhen.

SHQIPTIMOR

Që ka të bëjë me shqiptimin. Veçori (norma) shqiptimore. Ana

shqiptimore.

SHQUAJ

E vë një emër të pashquar në trajtën e shquar.

SHQUAR

Që është në trajtën morfologjike e cila e shënon

sendin a frymorin si të përcaktuar, si të dalluar nga klasa e

sendeve a e frymorëve të të njëjtit lloj ose si të njohur për

dëgjuesin (për emrat);

SHQUARJE

Veprimi sipas kuptimeve të foljeve SHQUAJ, SHQUHEM.

Shquarja e emrave.

SHQUARSI

Kategori gramatikore, e cila tregon se sendi a frymori

që shënohet prej emrit, mendohet si i përcaktuar, dallohet nga

klasa e sendeve a e frymorëve të të njëjtit lloj ose mendohet si

i njohur për dëgjuesin

SHQUES

Që shërben për të formuar trajtën e shquar. Nyja

shquese. Mbaresë shquese.

SHQUHEM

Vihet në trajtën e shquar. Emrat

shquhen duke marrë mbaresat shquese.

SHTESOR

Numëror shtesor: numëror themelor i përngjitur a i pathjeshtë,

kuptimi tërësor i të cilit del nga mbledhja e numërorëve të

thjeshtë që e përbëjnë (p.sh. njëmbëdhjetë = një + dhjetë,

dymbëdhjetë, trembëdhjetë etj.; njëzet e një = njëzet + një,

njëzet e dy, njëzet e tre etj.).

SHTJELLUAR

Që ndryshon sipas vetës a numrit (për format e foljes); kund. i

pashtjelluar. Forma të shtjelluara të foljes.

SHTRESË

Grup fjalësh në përbërjen e fjalorit të një gjuhe a të

disa gjuhëve, që kanë veçori të përbashkëta stilistike,

prejardhje të njëjtë etj. Shtresë leksikore (stilistike). Shtresa

indoevropiane.

SHUMËFJALËSH

Që përbëhet prej shumë fjalësh. Emërtim shumëfjalësh. Njësi

sintaksore shumëfjalëshe.

SHUMËGJYMTYRËSH

Që përbëhet prej shumë gjymtyrësh.

SHUMËKUPTIMËSI

Të qenët i shumëkuptimshëm, vetia e fjalëve ose e shprehjeve

që kanë dy a më shumë kuptime; vetë dukuria e tillë

gjuhësore; polisemi. Shumëkuptimësia e fjalëve.

SHUMËKUPTIMSHËM

Që ka shumë kuptime, polisemik. Fjalë e shumëkuptimshme.

SHUMËPIKËSH

Shenjë pikësimi e përbërë prej tri pikash të njëpasnjëshme, që

shërben për të treguar zakonisht se një mendim nuk shprehet

plotësisht a se ligjërimi ndërpritet për arsye të ndryshme ose

për të treguar se diçka është lënë jashtë tekstit; pikat e

pezullimit. Përdormi i shumëpikëshit.

SHUMËRROKËSH

Që përbëhet nga shumë rrokje, që ka shumë rrokje. Fjalë

shumërrokëshe.

SHUMËS

1. Numri shumës: formë e kategorisë gramatikore të numrit, që

tregon se është fjala për dy a më shumë frymorë, sende a

dukuri ose që veprimi, gjendja a tipari cilësor ka të bëjë me dy

a më shumë frymorë, sende a dukuri; tërësia e trajtave

gramatikore të këtij numri. Emër (mbiemër, përemër) në

numrin shumës. Veta e parë (e dytë, e tretë) e numrit

shumës. Zgjedhoj foljen në numrin shumës.

Shumësi i shquar (i pashquar). Shumësi i emrave.

Shumës mirësjelljeje. Mbaresat e shumësit. Flet në shumës.

SHUMËZOR

Numëror shumëzor: numëror themelor i përbërë a i pathjeshtë,

kuptimi tërësor i të cilit del nga shumëzimi i numërorëve të

thjeshtë që e përbëjnë (p.sh. pesëdhjetë = pesë herë dhjetë,

gjashtëdhjetë etj., dyqind dy herë njëqind, treqind etj., dy mijë,

tri mijë etj.).

SHURDHËT

Që shqiptohet pa pjesëmarrjen e zërit, që nuk ka zë;

kund. i zëshëm. Tingull i shurdhët. Bashkëtingëllore e

shurdhët.

SHURDHIM

Dukuri fonetike kur një bashkëtingëllore e zëshme

shndërrohet në bashkëtingëlloren e shurdhët përgjegjëse

(p.sh. b shndërrohet në p, g në k etj.). Shurdhimi i

bashkëtingëlloreve.

SHURDHOHET

Shndërrohet në bashkëtingëlloren e

shurdhët përgjegjëse (për një bashkëtingëllore të zëshme).